Hoe maak ik mijn virtuele klas inclusiever?

Aangepast op Dec 06, 2024

Onderstaande checklist is te gebruiken bij het voorbereiden, geven en nabewerken van een virtuele klas sessie, rekening houdend met studenten met verschillende ondersteuningsbehoeften. De checklist is specifiek uitgewerkt voor:

Studenten met een visuele beperking.
Studenten met een auditieve beperking.
Neurodivergente studenten

Er is onderscheid gemaakt in twee toepassingen van de virtuele klas:

Online college
Samenwerken

Veel van de aanbevelingen zijn handig voor alle studenten, ook die zonder speciale ondersteuningsbehoefte. Soms kunnen behoeftes echter conflicteren (bijv. camera aan of camera uit). Het is dan aan de docent om een afweging te maken.

Geef bij Cursusinformatie > Toegankelijkheid aan hoe jij in je cursus omgaat met de verschillende ondersteuningsbehoeftes in de virtuele klas (en je cursus in het algemeen) en hoe studenten hierover contact met je kunnen opnemen.

Wil je je verder verdiepen in het toegankelijker maken van je cursus voor studenten met autisme? Neem dan een kijkje in de cursus Autisme Inclusief Onderwijs.

Online college

Algemene richtlijnen

Visuele beperking	Auditieve beperking	Neurodivergent
Studenten met een visuele beperking hebben doorgaans eigen voorzieningen, zoals contrast- en lettertype-instellingen, voorleessoftware of een screenreader, en zijn vertrouwd met toetsenbordnavigatie.	Studenten met een auditieve beperking hebben doorgaans voorzieningen geïnstalleerd, zoals tools voor het opnemen van sessies en het omzetten van audio naar tekst of naar braille. Het converteren naar braille gebeurt echter meestal achteraf, omdat real-time conversie nog niet goed mogelijk is.	Neurodivergente studenten zijn vooral gebaat bij eenduidigheid, volledigheid en voorspelbaarheid.

Voor de sessie

Visuele beperking

Auditieve beperking

Neurodivergent

Stel alle gebruikte bronnen vooraf beschikbaar op een centrale plek binnen de cursus buiten de virtuele klas, zodat studenten deze vooraf kunnen inzien. In de virtuele v\klas zijn bronnen namelijk pas toegankelijk zodra de sessie start. Creëer hiervoor een aparte activiteit in je cursus (bijv. Voorbereiding virtuele klas), waar je alle relevante bronnen samenvoegt.

Neem de virtuele klas sessie op in het cursusrooster, zodat alle roosterinformatie op één centrale plek binnen de cursus beschikbaar en up-to-date is voor voorleessoftware. Upload het rooster niet als gescand document, maar maak er een HTML-pagina van. Anders kan de voorleessoftware het rooster niet lezen.

Wanneer je visuele bronnen gebruikt (zoals afbeeldingen, presentaties, video’s, whiteboards of gedeelde schermen), zorg er dan voor dat deze voldoen aan de toegankelijkheidseisen voor voorleessoftware. Voorzie afbeeldingen en video’s van transcripties en controleer bestanden zoals PowerPoint, Word en PDF op toegankelijkheid met de ingebouwde analysetools.

Werk het scenario van je geplande virtuele klas sessie in detail uit en maak dit vooraf beschikbaar, in plaats van de opzet pas bij aanvang mondeling te delen.

Voorzie audio-opnames van een (automatisch gegenereerde) transcriptie en video’s van ondertiteling.

Bij gebruik van een PowerPoint-presentatie kun je verschillende toegankelijkheidsopties toepassen:

Voeg uitgebreide notities toe aan je slides.
Transcribeer je presentatie volledig in een apart document.
Stel je PowerPoint-presentatie vooraf beschikbaar als een ondertitelde video. Deze video kun je tijdens de Virtuele Klas sessie gebruiken in plaats van een live presentatie. Houd er rekening mee dat dit een andere aanpak vergt bij het beantwoorden van directe vragen van studenten.

Neem de virtuele klas sessie op in het cursusrooster, zodat alle roosterinformatie centraal en up-to-date beschikbaar is.

Werk het scenario van je geplande virtuele klas sessie in detail uit en maak dit vooraf beschikbaar, in plaats van de opzet pas bij aanvang mondeling te delen. Verdeel de sessie in kleinere stukken en plan pauzes zorgvuldig (maximaal na 45 minuten).

Bij meerdere virtuele klas sessies binnen een cursus: hanteer waar mogelijk een uniforme structuur, zodat studenten zich beter kunnen concentreren op de inhoud.

Communiceer vooraf duidelijk:

Het doel van de sessie.
Of deelname verplicht is.
Of, en zo ja hoe, studenten zich moeten voorbereiden, inclusief een indicatie van de benodigde tijd. Geef expliciet aan als voorbereiding niet nodig is.
Wat er tijdens de sessie gebeurt, inclusief welke input van studenten wordt verwacht.
Wanneer, hoe en waarover studenten vragen kunnen stellen.
Of de sessie-inhoud onderdeel is van de tentamenstof.

Tijdens de sessie

Visuele beperking

Auditieve beperking

Neurodivergent

Hanteer een virtuele klas-netiquette en beschrijf deze onder Cursusinformatie > Toegankelijkheid.
Neem de sessie op, mits alle deelnemers akkoord zijn, zodat de opname achteraf kan worden teruggekeken.

Netiquette:

Start, indien de groepsgrootte het toestaat, met een kort voorstelrondje zodat namen en bijbehorende stemmen bekend zijn.
Iemand die het woord krijgt/neemt begint altijd met het noemen van de naam.
Als er studenten zijn die een schermlezer gebruiken, beperk dan het chatgebruik of plan een apart moment in om de bijdrages in de chat te bespreken.

Toegankelijkheid:

Wijs studenten op de mogelijkheid om de weergave van de sessie beeldvullend te maken door op het Volledig scherm icoon te klikken.

Presenteren:

Licht afbeeldingen, PPT’s, video’s, het whiteboard en/of share screens tijdens de Virtuele Klas-sessie altijd mondeling toe. Zorg, waar mogelijk, voor een transcriptie vooraf (zie hierboven bij ‘Voor de sessie’).
Leg geen begrippen uit zonder het begrip eerst zelf te benoemen (ook als deze bijv. al op je slide of whiteboard staan).

Interactie:

Navigeren met een screenreader en toetsenbord kost meer tijd. Geef daarom niet automatisch voorrang aan studenten die het eerst hun hand opsteken, hun microfoon inschakelen, of reageren op een poll.

Netiquette:

Iedereen gebruikt een headset met microfoon voor optimale geluidskwaliteit, wat ook het automatische ondertitelen van de opname ten goede komt.
Spreek niet door elkaar; gebruik de handopstekenfunctie om de spreker toe te wijzen.
Voor vragen wordt bij voorkeur de (geschreven) chat gebruikt.

Powerpoint presentatie:

Maak gebruik van de optie om bijschriften en/of ondertiteling te tonen.
Zorg dat je zelf in beeld blijft tijdens de presentatie, zodat studenten eventueel kunnen liplezen. In de Virtuele Klas doe je dit door na het delen van je PPT met de muis over je eigen camerabeeld te zweven en op het icoon van een poppetje in een beeldscherm te klikken. Er verschijnt dan 'Jij presenteert'.

Toegankelijkheid:

Wijs studenten op de mogelijkheid om de sessie beeldvullend te maken door op het Volledig scherm-icoon te klikken, wat het liplezen vergemakkelijkt.

Netiquette:

Laat studenten zelf kiezen of ze hun camera aan of uit zetten.
Laat studenten zelf bepalen hoe ze input geven: mondeling, in de chat of op het whiteboard.
Geef de mogelijkheid om anoniem te reageren op polls.

Structuur:

Herhaal doel, (tijds)planning en netiquette aan het begin van de sessie.
Probeer je zoveel mogelijk aan de vooraf gedeelde planning te houden. Vraag eventueel een vrijwilliger om de tijd in de gaten te houden, bijvoorbeeld door vijf minuten voor het einde van een discussie een digitaal handje op te steken.
Probeer vragen die niet passen in de lijn van je verhaal op een later moment te beantwoorden, om de structuur van de sessie te bewaken.

Toegankelijkheid:

Wijs studenten erop dat ze hun weergave kunnen aanpassen, zoals het verbergen van camerabeelden of het focussen op de actieve spreker, om onvoorspelbare prikkels te verminderen.
Vat na ieder onderdeel kort samen wat ‘gekend’ moet worden, zodat studenten weten wat belangrijk is voor het tentamen.

Discussies:

Bij (groeps)discussies, houd de discussie gestructureerd en vat als docent aan het eind samen wat relevant is voor de cursus en het tentamen.

Na de sessie

Visuele beperking

Auditieve beperking

Neurodivergent

Deel de transcriptie/ samenvatting en opname op een toegankelijke plek voor studenten, bijvoorbeeld onder de eerder aangemaakte activiteit of onder Media > Cursusmedia. Geef het bestand een duidelijke naam, zodat het voor studenten duidelijk is om welke sessie het gaat.
Bied studenten de mogelijkheid om ook na de virtuele klas-sessie vragen te stellen, bijvoorbeeld via een forum.

Transcribeer of vat de virtuele klas-opname samen, zodat deze achteraf goed te beluisteren is met voorleessoftware.

Zorg ervoor dat de sessie-opname wordt ondertiteld, zodat deze achteraf goed te bekijken en toegankelijk is voor alle studenten.

Samenwerken

Algemene richtlijnen

Visuele beperking	Auditieve beperking	Neurodivergent
Geef studenten de mogelijkheid om vooraf aan de docent aan te geven of zij wensen hebben met betrekking tot de groepsindeling, zoals het werken met bekenden of altijd deelnemen in een vast groepje.

Voor de sessie

Visuele beperking

Auditieve beperking

Neurodivergent

Maak de groepsindeling indien mogelijk vooraf bekend, zodat studenten, als ze dat willen, alvast een manier van samenwerken kunnen afspreken.

Zorg ervoor dat een groepsopdracht duidelijk geformuleerd is, met specifieke details over het doel, de voorbereiding, de aanpak, de tijdsduur en het op te leveren resultaat. Daarnaast is het essentieel dat alle deelnemers zich aan deze afspraken houden.

Tijdens de sessie

Visuele beperking

Auditieve beperking

Neurodivergent

Check tijdens de sessie regelmatig bij de groepjes of studenten aanvullende ondersteuningsbehoeften hebben of tegen (technische) problemen aanlopen.

Voorstelrondje

De deelname aan een online overleg of discussie vormt voor studenten met een visuele beperking doorgaans geen probleem, hoewel het missen van visuele aanwijzingen in een discussie een beperking kan zijn. Een kort voorstelrondje (wat altijd een goed idee is) helpt om deelnemers en hun stemmen met elkaar te verbinden.

Gedeeld document

Het online samenwerken aan een document of presentatie kan echter problematisch zijn, afhankelijk van de ernst van de visuele beperking. Voor studenten met licht verminderd gezichtsvermogen kan de beeldvullende weergave van de sessie (door op het Volledig scherm icoon te klikken) wellicht een oplossing bieden.
Voor studenten met een ernstige visuele beperking kan een combinatie van offline ‘schrijfsessies’, waarbij de student gebruik maakt van voorleessoftware, en online sessies om de voortgang te bespreken, een geschikte oplossing zijn.

Beeld en geluid

Voor studenten met een beperkt gehoorprobleem kan het al helpen als alle deelnemers een headset met microfoon gebruiken en ervoor zorgen dat er niet door elkaar gesproken wordt.
Voor studenten met een ernstig gehoorprobleem kan deelname via liplezen een optie zijn. Het helpt om de spreker beeldvullend weer te geven door de spotlightfunctie te activeren (door met de muis over de spreker te bewegen en vervolgens op het poppetje-icoon in het scherm te klikken).

Transcriptie

Het real-time genereren van een transcriptie van gesproken tekst is op dit moment helaas nog niet goed mogelijk.

Samenwerking

Controleer regelmatig tijdens het samenwerken in groepjes of de groepsopdracht duidelijk is en of de samenwerking goed verloopt.

Opnemen

Bij opvolgende sessies kan het handig zijn om de sessie op te nemen, zodat deze later rustig nagekeken kan worden. Let op, iedereen in de groep kan een opname starten. Degene die de opname start, wordt automatisch de functionele 'eigenaar' en kan de opname op verschillende manieren delen. Spreek bij de start af wie gaat opnemen en wat het inhoudt om functionele eigenaar te zijn. Het opnemen in breakout-rooms staat standaard uit en moet door de docent ingeschakeld worden vóór het starten van de groepen. Zie hieronder hoe je dat doet.

Aanpassen instellingen in breakout-rooms